Η ζωή στην Κάρλα

ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΛΑ

Θέση –έκταση

Η  λίμνη  Κάρλα απλωνόταν στην ανατολική Θεσσαλία στους νομούς Μαγνησίας και Λάρισας. Στο βόρειο τμήμα της είχε ελώδη μορφή και ουσιαστικά αποτελούσε μια άλλη λίμνη ,τη Νεσσωνίδα. Το εμβαδόν της Κάρλας κυμαινόταν από 180.000 ως 41.000 στρέμματα. Ήταν ό,τι απέμεινε από την προϊστορική θεσσαλική λίμνη ( « Για τη Θεσσαλία λένε πως τον παλιό καιρό ήταν λίμνη…» γράφει ο Ηρόδοτος) και οφείλει το σχηματισμό της σε τεκτονικό βύθισμα πριν 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Η παράδοση λέει πως ο Ποσειδώνας προκάλεσε σεισμό, σχίστηκαν τα βουνά (περιοχή Τεμπών )και χύθηκαν τα νερά στο Αιγαίο. Έμεινε όμως η Βοιβηΐδα στη Μαγνησία  και ως το 1962 αποτέλεσε έναν απαράμιλλης αξίας υδροβιότοπο με πλούσια πανίδα και χλωρίδα.

Βοιβηΐς- Κάρλα- Βάλτος

Η λίμνη  στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βοιβηΐς . Από το όνομά της και μόνο καταλαβαίνουμε τη θεϊκή καταγωγή της. Φοίβη – και στα θεσσαλικά Βοίβη με τροπή του Φ σε Β  – ονομαζόταν η μητέρα της Λητούς, η οποία ήταν μητέρα του θεού Απόλλωνα, του θεού του φωτός. Θεϊκή  και λαμπερή , λοιπόν, η λίμνη. Με το ίδιο όνομα, Βοίβη, υπήρχε πόλη στις όχθες της Βοιβηΐδας. Στα Μεσαιωνικά χρόνια ονομάστηκε Κάρλα, ίσως γιατί  « την εποχή της καταλανοκρατίας κάποιος Κάρολος δούκας νεμόταν τη λίμνη», σύμφωνα με τον Γ. Κορδάτο. Στα τελευταία χρόνια οι παρακάρλιοι κάτοικοι όταν μιλούν  μεταξύ τους για τη λίμνη  την ονομάζουν Βάλτο.

«Η ΛΙΜΝΗ ΚΑΡΛΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΕΟ-ΒΟΙΒΗΪΔΑ. (ΑΠΟ ΤΟΝ 20ο ΣΤΟΝ 21ο αι.)».*

*(με τον τίτλο αυτό το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. συμμετείχε με ανακοίνωση τοίχου στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας και Πολιτισμού της Θεσσαλίας)

Την ιστορία της λίμνης Κάρλας μπορούμε να τη χωρίσουμε σε τρεις χρονικές περιόδους:

Από σχηματισμού της έως την αποξήρανσή της .Για αιώνες αναπτύχθηκε στα νερά της ένας λιμναίος πολιτισμός, ιδιόμορφος .Οι άνδρες των παρακάρλιων χωριών για 9 μήνες το χρόνο , από το Δεκαπενταύγουστο ως την Κυριακή των Βαΐων, μέναν σε καλύβες  φτιαγμένες από ξύλα («λούρα») και  καλάμια («ραγάζια») μέσα στη λίμνη. Ήταν χωρισμένοι σε ομάδες οκτώ ατόμων το πολύ. Κάθε ομάδα είχε τη δική της καλύβα, τη δική της βάρκα , αλλά και το δικό της χώρο δράσης , ο οποίος οριοθετούνταν με βάση το εθιμικό δίκαιο. Ψάρευαν με δίχτυα ή κατίκια , καλαμένιες ψαροπαγίδες δηλαδή, και πουλούσαν την ψαριά τους στους εμπόρους ,ενώ πλήρωναν25% επί των αλιευμάτων φόρο στο Δημόσιο ,αποτελώντας έτσι ένα σημαντικό έσοδο για το κράτος . Για το λόγο αυτό η αλιεία ελεγχόταν από το κράτος. Κάθε ψαράς και κάθε βάρκα έπρεπε να έχει άδεια αλιείας. Απ’ το Πάσχα ως το Δεκαπενταύγουστο ,το διάστημα της λεγόμενης απεργίας, έμειναν στα χωριά τους, δίνοντας στη φύση τον απαιτούμενο χρόνο για ν’ αναπτυχθεί ο γόνος και στους εαυτούς τους το περιθώριο να συντηρήσουν τα καράβια τους , τις λεγόμενες πλατσίδες, αλλά και να χαρούν τις οικογένειές τους. Τότε  ζωντάνευαν και τα χωριά της λίμνης που τον υπόλοιπο χρόνο ήταν γυναικοκρατούμενα.Ο  Βάλτος ήταν σύντροφος στη δουλειά αλλά και στη διασκέδαση καθώς στα πανηγύρια και στις γιορτές, όπως της Ανθισμένης Αμυγδαλιάς, όλοι έκαναν μια βαρκάδα στη λίμνη.

Η Κάρλα του ΧΘΕΣ υπήρξε ένας σημαντικότατος υδροβιότοπος όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για τα Βαλκάνια. Η λίμνη βρίσκεται πάνω στην κύρια οδό πτήσεων των μεταναστευτικών πουλιών με αποτέλεσμα να αποτελεί ιδανικό ενδιαίτημα για διαχειμάζοντα και μεταναστευτικά υδρόβια πουλιά και να είναι ένας σημαντικός υδροβιότοπος για όλες τις εποχές του έτους. Η ορνιθοπανίδα της ήταν πολύ πλούσια.   Πάπιες ,πελαργοί ,τσικνιάδες ,κορμοράνοι, ερωδιοί, πελεκάνοι, φοινικόπτερα, μαυρόκοτες, νερόκοτες, βουτηχτάρια, γλάροι, αγριόγαλοι, ίβιδες, αργυροτσικνιάδες  διαβιούν μόνιμα ή εποχικά στην Κάρλα. 143 είδη πουλιών είχαν καταγραφεί και πολλά απ΄ αυτά θεωρούνται προστατευόμενα από την Ε. Ε. Αλλά και η ιχθυοπανίδα ήταν πολύ πλούσια Σε νοστιμιά, σε βάρος και σε τιμή κυριαρχούσαν τα καρλόψαρα ή γριβάδια. Πλατίτσες, μπίζια, κυπρίνοι, γωβιοί και χέλια ήταν ο θησαυρός της Βοιβηίδας που έθρεψε τον παρακάρλιο και όχι μόνο πληθυσμό. Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής ( Β΄παγκόσμιος Πόλεμος), τότε που η πείνα ήταν δυσκολότερος εχθρός και από τον κατακτητή, η Κάρλα αποδείχτηκε σωτήρια. Με τα ψάρια της κράτησε στη ζωή πολύ πληθυσμό.

1962-2000.Η ΚΑΡΛΑ ΩΣ ΠΕΔΙΑΔΑ: Το 1962 με κρατική απόφαση η λίμνη αποξηραίνεται. Μέσω μιας σήραγγας τα νερά της λίμνης χύνονται στον Παγασητικό κόλπο. Οι αρχικές μελέτες προέβλεπαν όχι την ολική αποστράγγιση της λίμνης αλλά τη δημιουργία ταμιευτήρα ,έργο που δεν ολοκληρώθηκε όμως στο σύνολό του. Η λίμνη αποξηράνθηκε ,αλλά ο ταμιευτήρας δεν έγινε. Η Κάρλα από λίμνη μετατράπηκε σε πεδιάδα.

Οι επιπτώσεις αυτού του εγχειρήματος πολλές και αρνητικές. Το περιβάλλον επιβαρύνεται. Με την αποστράγγιση των νερών της λίμνης το οικοσύστημα  και το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξαν ( ξηρασίες, παγετοί). Τα ψάρια και τα πουλιά της χάθηκαν , η υπόγεια υδροφορία έπεσε. Ο θεσσαλικός κάμπος απειλείται με ερημοποίηση . Πρέπει κανείς να φτάσει στα 350 μέτρα βάθος για να βρει νερό και αυτό είναι υφάλμυρο. Σημειώθηκαν ρήγματα στα παρακάρλια εδάφη,ενώ τα επιφανειακά νερά είναι ρυπαρά και οι ρύποι μέσω της σήραγγας μολύνουν τον Παγασητικό κόλπο. Αλλά και οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι εξίσου αρνητικές.Ο Βάλτος γίνεται κάμπος  και οι ψαράδες αγρότες και κτηνοτρόφοι. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από αγώνες των ανθρώπων της Κάρλας για ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ. Να πάρουν  τη γη που τους ανήκε κατά κυριότητα. Δημιουργούνται Σύλλογοι ακτημόνων –πρώην αλιέων σε όλα τα παρακάρλια χωριά της Μαγνησίας και της Λάρισας. Εκδίδονται Νόμοι . Οι στόχοι όμως για Αγροτική αποκατάσταση των ακτημόνων δεν επιτεύχθησαν, παρόλο που ειδικά ο Νόμος 1341/83, εξακολουθεί  να ισχύει μέχρι σήμερα. Η λεκάνη της λίμνης δίνεται κατά χρήση στους ακτήμονες για καλλιέργεια σιτηρών ,ενώ για 6 μήνες κάθε χρόνο η Πολιτεία  εκμίσθωνε τα εδάφη αυτά στους κτηνοτρόφους της περιοχής.

ΕΠΑΝΑΠΛΗΜΜΥΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ: Αυτή η περίοδος  αρχίζει από το 2000 και συνεχίζει  στο μέλλον και αφορά μόνο το Ν.Μαγνησίας. Μετά από κρατική παρέμβαση επέρχεται και πάλι για δεύτερη φορά η ανατροπή της ζωής των Κάρλιων ανθρώπων. Από το χώρο της πρώην λίμνης  αποβάλλονται αγρότες και κτηνοτρόφοι .Οι κοινωνικοί πλέον  αγώνες των ανθρώπων της Κάρλας κατά την περίοδο αυτή συνεχίζονται ακολουθώντας τη δικαστική οδό με κύριο αίτημα την ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ. Τα έργα για τον επαναπλημμυρισμό μέρους της πρώην λίμνης βρίσκονται τα τελευταία χρόνια σε εξέλιξη .Στόχος και ελπίδα είναι η αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος στα πλαίσια των αρχών της αειφορίας .Έτσι  με τις διαμορφωθείσες συνθήκες τα χρόνια μετά την αποξήρανση προβάλλει το συλλογικό αίτημα για τη δημιουργία της Νέο-βοιβηϊδα.

«Σίγουρα η περιοχή της Κάρλας διανύει  ως φυσικό και ανθρώπινο τοπίο μια μεταβατική περίοδο . Θέλουμε να βλέπουμε τα θετικά που έχουν γίνει και να ελπίζουμε πως τα όποια εμπόδια  γρήγορα θα ξεπεραστούν . Κι εδώ είναι οι ευθύνες όλων εμάς, όσοι θέλουμε να λεγόμαστε ενεργοί πολίτες , να αγρυπνούμε και να  αντιδρούμε σε  ό,τι  αρνητικό , να συνεργαζόμαστε  για να προλαβαίνουμε αρνητικές εξελίξεις .

Κι αν υιοθετήσουμε την άποψη που θέλει οι λίμνες να είναι ο γήινος οφθαλμός, το εξαίσιο μάτι της μητέρας Φύσης, τότε τη λίμνη Κάρλα ,που της στερήσαμε εμείς οι άνθρωποι μια φορά το βλέμμα , οφείλουμε να τη φροντίσουμε και να της χαρίσουμε ξανά τη λάμψη της, που απ’ το όνομά της και μόνο δικαιούται ( Βοιβηΐδα: από το όνομα Φοίβη= λαμπερή) ,για  να ξαναγυρίσει  έτσι στα νερά της ο Ήταυρος , η νεράιδά της  ή κατά τους αρχαίους  η Νύμφη Βοιβιάς , η προστάτιδα της λίμνης ,για την οποία ο Πίνδαρος αναφέρει ότι τιμάται ιδιαίτερα στη Θεσσαλία»

(απόσπασμα από το άρθρο ΛΙΜΝΗ ΚΑΡΛΑ , Σταματίας Μωραΐτη & Σωτήρη Γκανάτσιου , περιοδ. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ)